PKW UNTAC

Dramatycznie przebiegała służba polskich żołnierzy POLLOG-u w Tymczasowej Administracji Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kambodży ? UNTAC (United Nations Transitional Authority in Cambodia). Operacja miała zapewnić wypełnienie postanowień porozumienia politycznego o zakończeniu konfliktu w Kambodży (podpisanego w Paryżu 23 października 1991 r.). Mandat UNTAC obejmował działania w dziedzinie praw człowieka, zorganizowanie i przeprowadzenie wyborów, utrzymanie porządku i bezpieczeństwa, powrót uchodźców i pomoc w odbudowie infrastruktury w kraju zrujnowanym przez ludobójczą politykę Czerwonych Khmerów.

Nieustabilizowana sytuacja polityczno ? militarna w rejonie mandatowym oraz brak efektywnie działającej centralnej i lokalnej władzy, z którymi mogłyby współpracować siły ONZ, powodowały obniżenie stopnia bezpieczeństwa personelu ONZ oraz trudności w wykonywaniu powierzonych zadań przez UNTAC.

W Polsce wraz ze zmianami politycznymi i gospodarczymi rozpoczęła się wyraźna pauperyzacja żołnierzy zawodowych. Stąd do miejsca formowania kontyngentu ściągały na kształt pospolitego ruszenia setki wojskowych, chcących poprawić swoją sytuację finansową poprzez uczestnictwo w misji ONZ, w większości nie posiadających żadnego doświadczenia służby pod błękitną flagą. W pierwszej połowie lipca 1992 r. zakończono pospieszne formowanie kontyngentu.

Żołnierze nie byli przygotowani na warunki jakie zastali na miejscu. Od 14 czerwca do 14 lipca 1992 r. do obozu przejściowego w Kambodży przerzucono ponad 700 osób polskiego kontyngentu. Rozpoczynała się właśnie pora deszczowa, szczególnie uciążliwa dla Europejczyków. W zasadzie przybyłych żołnierzy pozostawiono samym sobie. Nie było z nimi psychologa, kapelan dołączył w składzie ostatniej grupy, dodzwonić się do kraju było bardzo trudno i drogo. Polacy zaś tradycyjnie już byli najniżej opłacani spośród wszystkich żołnierzy uczestniczących w misji UNTAC.

Po raz pierwszy też polski kontyngent wojskowy nie stanowiÅ‚ jednej zwartej jednostki. SkÅ‚adaÅ‚ siÄ™ z kilku niezależnych komponentów. SpowodowaÅ‚o to spory kompetencyjne pomiÄ™dzy szefem logistyki UNTAC – formalnie starszym oficerem narodowym – i dowódcÄ… POLLOG-u, gdyż nie wyznaczono jednego konkretnego dowódcy PKW.

Inny, o wiele poważniejszy problem stanowiła działalność Czerwonych Khmerów, którzy zaczęli napadać na bazy ONZ. Po raz pierwszy Polacy stali się celem takich działań w połowie kwietnia 1993 r., gdy magazyny 5. kompanii zostały zaatakowane przez komunistycznych partyzantów. Była to zapowiedź wielu następujących po sobie ataków. Polacy, uzbrojeni z czasem w broń osobistą i maszynową brali udział w kilku potyczkach. Należy dodać, że w przygotowaniach do misji zarówno w Nowym Jorku jak i w Warszawie nie wzięto pod uwagę tego typu zagrożeń. Po dotarciu do obozów wyszło na jaw że Kwatera Główna nie podpisała kontraktów na dostawę żywności, nadal zatem spożywano polskie suchary i racje wojskowe, które w gorącym klimacie Kambodży zaczynały psuć się i puchnąć. Żołnierze żywili się więc kupując za własne pieniądze jedzenie w otaczających obozy straganach, pragnienie zaś gasili wodą z miejscowych ujęć. Później okazało się, że nie nadaje się do picia. Trudne warunki powodowały częste choroby, co wraz z brakiem jakiejkolwiek komunikacji z rodzinami w kraju znacznie obniżało morale.

Zdesperowani żołnierze napisali nawet list do Prezydenta RP, zwierzchnika sił zbrojnych, z prośbą o wsparcie i podwyżkę żenująco niskich wynagrodzeń. Pismo zostało przesłane do Polski dzięki uprzejmości kapitana samolotu jednej z linii europejskich. Wysyłane wcześniej takie listy z tą samą petycja nie dochodziły do warszawy?

Co charakterystyczne, w Kambodży do końca trwania operacji to jest do września 1993 r. nie pojawił się żaden przedstawiciel polskiego rządu, mimo że do uczestników tej trudnej misji ściągali czołowi politycy i urzędnicy państw ? kontrybutorów wizytujący swoich żołnierzy i podejmujący na miejscu wiążące decyzje.

Grzegorz Ciechanowski

Lista publikacji poruszajÄ…cych tematykÄ™ misji PKW UNTAC:

• Polska w operacjach pokojowych Operacje pokojowe ONZ
  Jerzy Markowski
  Warszawa 1994
• Pokojowe misje Wojska Polskiego Bibliografia
  Ministerstwo Obrony Narodowej Centralna Biblioteka Narodowa, Stowarzyszenie Kombatantów Misji Pokojowych ONZ
  Warszawa 2003
• Polskie kontyngenty wojskowe w operacjach pokojowych 1990 – 1999
  Grzegorz Ciechanowski
  Toruń 2010
• Polacy w sÅ‚użbie pokoju 1953 – 2003
  Andrzej Zasieczny (red.)
  2003