W maju 1967 r. rebelianci ogłosili secesję Biafry, bogatego w ropę naftową i węgiel regionu Nigerii, zamieszkałego w większości przez plemię Ibo. Mieszkańcy tej prowincji to w większości chrześcijanie w odróżnieniu od dominującej w państwie religii muzułmańskiej.

Armia federalna rozpoczęła 5 lipca tego roku operacje wojskowe przeciw secesjonistom. Rebelianci zaczęli oskarżać rząd o zbrodnie dokonywane na jeńcach wojennych i ludności cywilnej. Los ludności jak i jeńców po obu stronach frontu był tragiczny, dominował jednak głód szerzący się w wielu regionach kraju.

Władze Nigerii z przywódcą płk Yakubu Gowonem w sierpniu 1968 r. zwróciły się do czterech państw: Kanady, Polski, Szwecji i Wielkiej Bryta­nii z prośbą o skierowanie swych przedstawicieli w celu zbadania na miejscu za­sadności oskarżeń biafrańskich. Polska była jedynym państwem bloku komuni­stycznego w składzie komisji, mimo że rząd nigeryjski nie krył swoich pro zachod­nich sympatii. Zaproszenie wystosowane do Warszawy świadczyło o wysokiej międzynarodowej reputacji, jaką polscy oficerowie zdobyli w międzynarodowych komisjach rozjemczych.

We wrześniu 1968 r. rozpoczęła działalność Międzynarodowa Gru­pa Obserwatorów ? OTN (International Observer Team Nigeria). Wzięło w niej udział sześciu oficerów WP. Na początku października 1967 r. do Nigerii przybył pierwszy polski zespół: płk Alfons Olkiewicz (przewodniczący), por. Michał Byczy oraz doradca ? Tadeusz Kumanek. Od lipca 1969 r. do marca 1970 r. pracował drugi zespół: płk Józef Biernacki (przewodniczący) i ppłk Kazimierz Grymin.

Członkowie OTN przez cały okres jej funkcjonowania przeprowadzali wyjazdy na teren walk, gdzie zgłaszano przypadki zbrodni wojennych. Raz w tygodniu organizowano w Lagos konferencje prasowe. Komisja nigdy nie potwierdziła zarzutów stawianych przez rebeliantów, mimo, że część badaczy tematu twierdzi, że dochodziło do ewidentnych zbrodni popełnianych przez stronę rządową. Działania Polaków jak i pozostałych członków OTN zostały wysoko ocenione nie tylko przez władze Nigerii (co nie powinno budzić zdziwienia), ale również przez delegacje ONZ i przedstawicieli Organizacji Jedności Afrykańskiej oraz instytucji pozarządowych zaangażowanych w ograniczanie ne­gatywnych skutków konfliktu.

Grzegorz Ciechanowski

Lista publikacji poruszajÄ…cych tematykÄ™ misji w Nigerii:

• Misje pokojowe Wojska Polskiego 1953-1978
  Władysław Kozaczuk
  Warszawa 1978
• Polska w operacjach pokojowych Operacje pokojowe ONZ
  Jerzy Markowski
  Warszawa 1994
• Pokojowe misje Wojska Polskiego Bibliografia
  Ministerstwo Obrony Narodowej Centralna Biblioteka Narodowa, Stowarzyszenie Kombatantów Misji Pokojowych ONZ
  Warszawa 2003
• Å»oÅ‚nierze polscy w misjach i operacjach pokojowych poza granicami kraju w latach 1953?1989
  Grzegorz Ciechanowski
  Toruń 2007
• Wojsko Polskie w misjach pokojowych w latach 1953-1990
  Janusz Zuziak
  Warszawa 2009
• Polacy w sÅ‚użbie pokoju 1953 – 2003
  Andrzej Zasieczny (red.)
  2003