PKW KFOR

Rozpadowi Jugosławii towarzyszyły krwawe konflikty, w żadnym jednak z nich dążenia przeciwnych stron nie były tak rozbieżne jak w przypadku obszaru Kosowa. Spory o przynależność tego obszaru wychodzą poza ramy konfliktu terytorialnego i politycznego, zaś u jego podstaw leży fakt, że oba narody: prawosławni Serbowie i muzułmańscy Kosowarzy bardzo emocjonalnie odbierają swoją tożsamość kulturowo-historyczną.

Decyzja o wysłaniu wojsk KFOR (Kosovo Force) do Kosowa podjęta została w świetle kryzysu humanitarnego, jaki zaistniał w wyniku ciągłych walk pomiędzy bojownikami Armii Wyzwolenia Kosowa ? UCK a wojskowymi i policyjnymi oddziałami Serbii i Czarnogóry. Obie strony dopuszczały się bestialskich aktów przemocy wobec ludności cywilnej, co przyczyniło się m.in. do masowej ucieczki ludności. W momencie rozpoczęcia operacji w skład KFOR wchodziło 50 000 żołnierzy z 30 państw, zarówno członków NATO, jak i spoza sojuszu. Siły KFOR podzielono na cztery wielonarodowe brygady, odpowiedzialne za określony rejon prowincji. Głównymi zadaniami KFOR stało się stworzenie i utrzymanie warunków umożliwiających bezpieczne funkcjonowanie mieszkańców Kosowa w miejscu ich zamieszkania; zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego; monitorowanie, kontrolowanie oraz, jeżeli sytuacja tego wymaga, wymuszanie realizacji porozumień rozejmowych. Siły KFOR wspierały też ONZ-towską misję UNMIK.

Polska Jednostka Wojskowa w KFOR (PJW KFOR) sformowana została na bazie 18. Batalionu Desantowo Szturmowego (18. bdsz) z Bielska Białej dowodzonego przez ppłk Romana Polko. On też objął komendę nad PJW KFOR.

W skład kontyngentu wszedł batalion operacyjny/18. bdsz, rozbudowany logistycznie o Narodowy Element Zaopatrywania liczący ok. 50 żołnierzy 10. Brygady Logistycznej z Opola (kwaterował w Petrovacu niedaleko Skopje w Macedonii ? FYROM). Bielska formacja, ze względu na doświadczenie zebrane w trakcie szkolenia, był jedyną jednostką WP, jaka została uwzględniona w planach interwencji sojuszu w Kosowie.

Należy pamiętać, że 18. bdsz do swojej misji był starannie przygotowywany, co stanowiło pewne odstępstwo od utartej praktyki, kiedy to jednostki do operacji pokojowych formowano pospiesznie, najczęściej nie z winy strony polskiej. W styczniu 1998 roku na poligonie w Nowej Dębie 18. bdsz żołnierze zdawali egzamin przed zespołem oficerów NATO, uzyskując certyfikat uprawniający do współpracy z innymi oddziałami państw sojuszu. W marcu 1998 roku spadochroniarze batalionu wzięli udział ćwiczeniach ?Dynamic Response?98?, które prowadzono w BiH. W październiku kadra i żołnierze przez 10 dni przebywali na szkoleniu w 183. Reggiment Paracadutisti ?ME MBO? we Włoszech. 12 marca 1999 roku, kiedy Polska stała się członkiem NATO, 18. bdsz wszedł w skład Sił Natychmiastowego Reagowania NATO, stanowiąc jednocześnie odwód strategiczny Naczelnego Dowództwa SFOR podległego dowództwu Południowej Grupy Sojuszu.

W lipcu 1999 roku kontyngent został przemieszczony do Kosowa i dyslokowany w sektorze, nad którym odpowiedzialność przejęła amerykańska 1. Dywizja Piechoty (1 DP). Dowódca 1 DP gen. mjr David Grande podczas wizyty w podległym mu polskim batalionie operacyjnym podkreślił, iż włączenie 18. bdsz w skład amerykańskiego sektora nie było przypadkowe, a stało się na jego osobistą prośbę i życzenie. Polski oddział wszedł w skład Wielonarodowej Brygady Wschód ? MNB (E) – Multinational Brigade East, znajdującego się w południowo ? wschodnim obszarze Kosowa. Oprócz PJW w skład MNB (E) wchodziły 501. Batalion Zmechanizowany z Grecji, 13. Grupa Taktyczna z Rosji oraz siły amerykańskie ugrupowane w grupy zadaniowe TF (Task Force).

W myśl porozumień polsko ? litewskich od 18 września 1999 roku w składzie PJW KFOR zadania mandatowe rozpoczął wykonywać również pluton litewski w składzie 30 żołnierzy z Jeager Battalion Batalionu Piechoty Zmechanizowanej im. Wielkiej Księżny Biruty w Olicie. Od 27 listopada 1999 roku PJW wzmocniono 37. Ukraińską Kompanią Piechoty.

Od lipca 2000 roku służbę w KFOR w miejsce 18. bdsz służbę w KFOR pełni batalion polsko ? ukraiński POLUKRBAT. Ta unikalna dwunarodowa jednostka została sformowana w 1998 roku. Ukraiński komponent batalionu wydzielony został z 310. Pułku Zmechanizowanego z Jaworowa, a następnie z 208. Batalionu Zmechanizowanego 24. Żelaznej Dywizji Zmechanizowanej także z Jaworowa. Inicjatywa użycia POLUKRBAT w operacji pokojowej w Kosowie została wysunięta przez Ministra Obrony Ukrainy gen. armii Aleksandra Kuźmiuka w czerwcu 1999 roku.

Polski komponent POLUKRBAT-u wystawił 4. Batalion Piechoty Zmechanizowanej 14. Brygady Pancernej z Przemyśla, później zaś 21. Brygada Strzelców Podhalańskich.
Do najważniejszych zadań realizowanych przez PJW KFOR należy zaliczyć nadzorowanie granicznych punktów kontrolnych; rozpoznawanie dróg oraz miejsc rozmieszczenia stałych punktów kontrolnych; prowadzenie dziennych i nocnych patroli rozpoznawczych, szczególnie w obszarach zurbanizowanych; utrzymywanie stałych punktów kontrolnych na drogach, przejściach granicznych i w miastach; rozbrajanie i niszczenie niewypałów i niewybuchów.

Do służby w tym zapalnym punkcie Europy wyznaczono też żołnierzy 10. Batalionu 10. Brygady Kawalerii Pancernej ze Świętoszowa, którzy stanowili odwód strategiczny Naczelnego Dowództwa Połączonych Sił Zbrojnych NATO w Europie i znajdowali się w gotowości do wsparcia działań operacji pokojowych działających na terenie Bośni i Hercegowiny oraz Kosowa. Od połowy maja 2000 roku 10. Batalion przejął od Włochów południową część Kosowskiej Mitrivicy. Posterunki jednostki biegły wzdłuż rzeki Ibar, dzielącej miasto na część serbską i albańską. Żołnierze ze Świętoszowa otrzymali zadanie patrolowania wyznaczonego rejonu, ochrony ludności serbskiej, kontrolowania wszelkiego rodzaju demonstracji, przeciwdziałania zorganizowanej przestępczości, walki z handlarzami narkotyków i broni a także ochrony odcinka kolejowego wraz z dworcem w celu zapewnienia sprawnej komunikacji kolejowej południowej części Kosowa z północną. Pododdział swoją służbę w strukturach KFOR pełnił przez ponad pół roku. Po ćwiczeniach odwodu strategicznego w maju 2001 roku, ze względu na napiętą sytuację na pograniczu Kosowa i Macedonii, wzmocnioną kompanię 10. Batalionu skierowano na przejście graniczne w miejscowości Globocica, gdzie 127 żołnierzy wykonywało powierzone zadania do września 2001 roku.

Grzegorz Ciechanowski