PKW UNPROFOR / UNCRO

W celu zapobieżenia eskalacji konfliktu, jaki ogarnął terytorium byłej Jugosławii w 1991 r. utworzono Siły Ochronne Organizacji Narodów Zjednoczonych ? UNPROFOR (United Nations Protection Force). Siły pokojowe początkowo działały w Chorwacji na obszarach zamieszkałych w znacznej części przez Serbów, którzy zresztą powołali swoje quasi-państwa nie uznawane przez inne rządy. Siły UNPROFOR miały najpierw rozdzielić walczących i stosując zasadę neutralności czyli nieangażowania się w konflikt, doprowadzić do demilitaryzacji terenów, nadzorować proces formowania się lokalnej policji, monitorować powrót uchodźców, aby mogły powstać tam warunki do przeprowadzenia wyborów samorządowych.

Mandat UNPROFOR upoważniał siły ONZ do utrzymywania kontroli nad trzema strefami ochronnymi ONZ wolnymi od zbrojnych ataków i niepokojów. To w ramach tej operacji sformowano PKW, którego kościec stanowił powołany po raz pierwszy w historii PKW batalion operacyjny POLBATT liczący 893 żołnierzy. Najważniejszymi zadaniami oddziału było patrolowanie nadzorowanego obszaru, ochrona ważnych instalacji, eskortowanie konwojów humanitarnych.

Misja, w której brali również udziaÅ‚ polscy oficerowie wystÄ™pujÄ…cy w roli obserwatorów wojskowych ONZ ? MO (Military Observers), trwaÅ‚a od kwietnia 1992 do maja 1995 roku, POLBATT sÅ‚użyÅ‚ w ramach UNPROFOR, a później w Operacji ONZ Przywrócenia Zaufania w Chorwacji – UNCRO (United Nations Confidence Restoration Operation). Wraz z niekontrolowanym rozwojem sytuacji oddziaÅ‚ wzmacniano i w szczytowym okresie, w lutym 1995 r. osiÄ…gnÄ…Å‚ liczbÄ™ 1245 ludzi. FunkcjonowaÅ‚ do koÅ„ca operacji tj. do grudnia tego roku.

Rozpoczęta w dniu 5 sierpnia 1995 r. ofensywa pk ?Oluja? (Burza) prowadzona przez wojska chorwackie i wspierające je oddziały muzułmańskiego 5 Korpusu BiH przeciwko serbskim quasi-państewkom spowodowała ofiary wśród żołnierzy ONZ. Większość polskich posterunków znajdujących się w strefie rozdzielenia znalazła się w obszarze walk obu stron. Niektóre z nich zostały całkowicie zniszczone. Zgodnie z mandatem misji oddziałom sił pokojowych nie wolno było odpowiadać ogniem. Część załóg posterunków została pod groźbą użycia broni brutalnie rozbrojona i ograbiona, nawet z mienia osobistego. W tej działalności szczególnie wyróżniali się żołnierze oddziałów muzułmańskich. Kilkunastu polskich żołnierzy odniosło rany, głównie od pośredniego ognia artyleryjskiego i czołgowego.

Chorwacka ofensywa w Slawonii i Krainie w maju i sierpniu 1995 r. postawiÅ‚a ONZ przed faktami dokonanymi – wyeliminowaÅ‚a też potrzebÄ™ istnienia UNCRO i rozpoczÄ™to jej wycofanie. Jedynie Wschodnia Slawonia – kontrolowana jeszcze przez Serbów – pozostawaÅ‚a pod nadzorem UNCRO. Jednakże ten problem postanowiono rozwiÄ…zać w rozmowach chorwacko – serbskich. Rozmowy te toczyÅ‚y siÄ™ przy udziale ONZ i zakoÅ„czyÅ‚y porozumieniem z 12 listopada 1995 r. ZapewniaÅ‚o ono pokojowÄ… reintegracjÄ™ w ramach Chorwacji i wzywaÅ‚o RadÄ™ BezpieczeÅ„stwa do ustanowienia tymczasowej administracji majÄ…cej zarzÄ…dzać regionem przez okres przejÅ›ciowy. Wraz z ustanowieniem administracji ONZ mandat UNCRO wygasÅ‚ 15 stycznia 1996 r., wtedy też zakoÅ„czyÅ‚ swojÄ… dziaÅ‚alność POLBATT.

Przypadek misji UNPROFOR i UNCRO dowodził, że scenariusze misji ONZ opierające się na neutralnej postawie żołnierzy w błękitnych hełmach w rejonie mandatowym stają się nieefektywne. Te misje oraz inne realizowane w tym czasie stały się przyczynkiem do krytyki i w konsekwencji kryzysu działań pokojowych realizowanych pod flagą ONZ.

Grzegorz Ciechanowski

Lista publikacji poruszajÄ…cych tematykÄ™ misji PKW UNPROFOR / UNCRO:

• Polska w operacjach pokojowych Operacje pokojowe ONZ
  Jerzy Markowski
  Warszawa 1994
• Pokojowe misje Wojska Polskiego Bibliografia
  Ministerstwo Obrony Narodowej Centralna Biblioteka Narodowa, Stowarzyszenie Kombatantów Misji Pokojowych ONZ
  Warszawa 2003
• Polskie kontyngenty wojskowe w operacjach pokojowych 1990 – 1999
  Grzegorz Ciechanowski
  Toruń 2010
• Polacy w sÅ‚użbie pokoju 1953 – 2003
  Andrzej Zasieczny (red.)
  2003